Achter het uit 1805 daterende Generaalshuis, gebouwd op de fundamenten van een 13e eeuwse kloosterkerk, werd begin jaren ’90 een muziekhuis annex theater gebouwd. Het Theater aan het Vrijthof. Huiskamer van Maastricht. Kunst- en cultuurtempel met een internationale reputatie. Thuishaven van het Limburgs Symfonie Orkest (nu philharmonie zuidnederland). Om de uitstraling en met name de akoestische kwaliteit in overeenstemming te brengen met het hoge ambitieniveau, nam Gemeente Maastricht bureau MJb Groep in de arm om een ingrijpende renovatie van de Papyruszaal op zich te nemen.

De renovatie van de Papyruszaal was in de markt gezet als een design & construct opgave; zonder uitgewerkt bestek, beginnen ‘from scratch’. De informatie over de installaties in het gebouw waren niet volledig, dus het was belangrijk om met experts van systemen, producten en andere aspecten de samenwerking op te zoeken. Dit project is een schoolvoorbeeld van succesvolle ketensamenwerking. Een belangrijk aspect van ketensamenwerking is in kaart brengen wat men aan elkaar heeft en vervolgens het vertrouwen te bouwen om te werken naar een succesvol eindresultaat. Transparantie over complexe oplossingen, en open zijn over welke uitdagingen er zijn, maar wel altijd gefocust bent op het gezamenlijke doel.

Aanpak

De renovatie van de Papyruszaal zou in 2017 tijdens de zomerstop van het theater worden uitgevoerd. The show must go on. Al snel werd duidelijk dat dit door de complexiteit van de opgave nooit haalbaar zou zijn en dus werd gekozen voor een gefaseerde aanpak. Eerst het ‘back of the house’ gedeelte: kleed- en doucheruimtes, toiletten, artiestencafé. Een goed te overzien werk dat na aanbesteding werd uitgevoerd. Vervolgens was de zaal zelf aan de beurt. De belangrijkste driver achter het hele project was verbetering van de akoestiek. Adviesbureau Kahle Acoustics uit Brussel had hiervoor een aantal aanbevelingen gedaan. De opdracht die we op basis daarvan in de markt zetten, in de vorm van een design & build aanpak bleek zo specifiek, dat de aanbesteding geen geldige inschrijving opleverde. De uitvraag was ook lastig. Het ging om specialistische uitdagingen op het gebied van akoestiek en installatietechnieken, maar tegelijk was de organisatiekracht van een bouwkundig aannemer nodig om alles goed te regisseren en aan te sturen.

Bij een aanbesteding gaat het vooral om prijs en moet iedere partij voor zichzelf op het scherpst van de snede acteren. Bij dit project ontstond er direct al een dialoog waarin expliciet het vertrouwen naar elkaar toe werd uitgesproken. "Dit is het kader, dit is de opgave, dit is het budget. Daar moeten we het mee doen.".

Ongeëvenaarde akoestiek

Het theater is destijds gebouwd als een ‘lijsttheater’; een betonnen wand met een grote opening scheidt het toneel van de zaal. Er moest daarom veel gebeuren om het Theater aan het Vrijthof de zaal te geven met ongeëvenaarde akoestiek. Samen met de ontwerpers, bouwers, opdrachtgever, gebruikers en stakeholders heeft het hele projectteam back to back en ondersteunend aan elkaar gewerkt voor het beoogde eindresultaat.

Akoestiek is een ingewikkeld specialisme, maar dat was niet de enige uitdaging. De vernieuwde Papyruszaal moest een hybride zaal worden: theaterzaal en concertzaal in één. Dat stelt belangrijke eisen aan installaties en proces. Een theaterzaal is doorgaans een ‘droge’ zaal, met veel geluidsabsorptie en zo min mogelijk galm. Het geluid wordt daarbij digitaal opgenomen, versterkt en naar de zaal gebracht. Maar een analoge concertzaal vraagt een totaal andere akoestiek, met zo min mogelijk absorptie. Die twee zijn in de Papyruszaal verenigd en dat maakt dit theater uniek. Op de achterste rij hoort men het gefluister van een acteur, maar ook de muzikant die een blad van de partituur omslaat. Kortom; alles moet hoorbaar zijn voor de eindgebruiker soorten geluiden moeten in de zaal gebruikt kunnen worden.

Een bijzonder project in alle opzichten, maar het eindresultaat mag er zijn! Theater aan het Vrijthof heeft nu een hybride zaal; Papyruszaal, zoals niemand het kent in ons land. Lees nog meer over de akoestiek, de vernieuwde installaties en logistieke uitdagingen.